Τετάρτη 6 Φεβρουαρίου 2008

Το φαγητό είναι τέχνη?

Θέλω να θέσω απλά έναν προβληματισμό. ο Επίκουρος στο εξαιρετικό του βιβλίο ART CUISINE (εκδόσεις IMAKO MEDIA S.A.) γράφει: "Απο τότε που ο Μαρσέλ Ντισάν εξέθεσε σε γκαλερί τέχνης το έργο του που είχε τίτλοφορίσει Η κρήνη και απο τότε που ο Τζόν Κέιτζ διηύθηνε δημοσίως το κοντσέρτο του με τίτλο 4΄33", το να ορίσει κανείς τι είναι τέχνη αποτελεί πλέον άλυτο γρίφο. Η μεν κρήνη του Ντισάν ήταν ένα ουροδοχείο το οποίο ο ζωγράφος το είχε πάρει απο ενα δημόσιο ουρητήριο και το οποίο εξέθεσε ακριβώς έτσι, το δε κοντσέρτο του Κέιτζ δεν ήταν τίποτα άλλο απο τέσσερα λεπτά και τριάντα τρία δευτερόλεπτα απόλυτης σιωπής. Είναι τα δυο αυτά έργα τέχνης? Είναι τέχνη ο περίφημος λευκός πίνακας πάνω στον οποίο βασίστηκε το θεατρικό έργο ART της Γιασμήν Ρεζά? Οι κουκκίδες του Μιρό? Είναι έργο τέχνης η κονσέρβα σούπας του Ουόρχολ, ενω δεν είναι η ίδια η σούπα? (...)"
Φυσικά και δεν μπορούμε να πούμε για τα πάντα ότι είναι τέχνη. Είναι δυνατόν ομως ο Καρέμ κάθε φορα που μαγείρευε τα ιστορικά του δείπνα να μην παρήγαγε τέχνη, όταν σχεδίαζε μέρες πριν τα μενού, ταίριαζε γεύσεις, αρώματα αλλά και χρώματα και δημιουργούσε κυριολεκτικά βρώσιμα γλυπτά με πρώτη ύλη τη ζάχαρη το 1830 για να διακοσμήσει το τραπέζι στο οποίο παρατίθεντο το δείπνο?
Κατά τη δική μου άποψη το φαγήτο, σήμερα, έχει δυο πλευρές. Απο τη μια είναι τέχνη (καλλιτεχνική δημιουργία) γιατί ικανοποιεί σχεδόν όλες μας τις αισθήσεις. Αν δηλαδή θεωρίσουμε το πιάτο, καμβά ο καλλιτέχνης-μάγειρας μπορεί να δημιουργήσει μια τέτοια σύνθεση όγκων, υφών, χρωμάτων και υλικών έτσι ώστε το αποτέλεσμα, οπτικά, να μην έχει να ζηλέψει τίποτα απο έναν πίνακα ζωγραφικής. Παράλληλα ομως, πέρα απο την οπτική ικανοποίηση άλλες δυο αισθήσεις μας λαμβάνουν μέρος στην πολυεπίπεδη εμπειρία της βρώσης, η όσφρυση, η γεύση και σίγουρα μια τρίτη το umami. Απο την άλλη φυσικα ένα γεύμα μπορεί απλά να ικανοποιήσει την φυσιολογική ανάγκη μας για τροφή, γεγονος που θα οφείλεται κυρίως στην οπτική του μάγειρα. Το θέμα είναι να επιτευχθεί, άρτια, ο συνδυασμός και των δυο, δηλαδή και η γεύση να είναι εξαιρετική και η ποσότητα να είναι ικανοποιητική και η παρουσίαση του πιάτου να σου χαρίζει κάποια δευτερόλεπτα στοχασμού. Δεν είμαι σίγουρη αν ενα γεύμα στο El Bulli του σπουδαίου Feran Adria έχει αφήσει κανέναν πραγματικά χορτάτο...
Τέχνη όμως δεν ονομάζουμε και το κυριακάτικο κοκκινιστό μοσχαράκι της γιαγιάς? Και αυτό δεν αποτελεί γευστική εμπειρία και μάλιστα απο τις ανώτερες? Άρα και η τέχνη εν γένει έχει κάποιες μορφές και δεν μπορεί να οριστεί με έναν ορισμό σε αντίθεση με την αισθητική. Ο Feran Adria έχει βαθιά τεχνογνωσία και υψηλό αισθητικό κριτήριο ενώ η γιαγιά έχει αγάπη και για τα υλικά αλλά και για τους ανθρώπους στους οποίους μαγειρεύει....